Rodindoi phanglimata mashkar Rromani kultura hai e niva tolmachimaski
Translation Romani
Muzika

E muzika si aktiviteto kai kerel komunitatsiya. Zhal katar strukturi chimentime zhi-ka  strukturi improvatsyalni. E muzika maladyol hai lasharel bute fyalurya kotora le hangoske sar e melodiya, e armoniya, o meteri, o ritmo thai le swaturya butivar and ekh spektakulo kai sikaven o tristomos, e radosta/woya, le manushengo duxo thai avre manushenge halyarimata. E muzika halyarel e kultura thai si phangli ka l’ traditsiyi la gilyako, le bashayimasko thai  le modurya muzikalni, le but fyalurya formi thai istorya kai si kotor le manushenge eritansiya. Sar sikavel-pe ande mal la muzikako la lumiyako kai baryol ges gesestar, le modurya thai fyalurya hamin-pe ande sa e lumiya bi-granitsange natsyonalnone. Konserturya thai zhivinde spektakulurya  sluchayin-pe thanutnes/lokalnones thai-vi si rikordime thai ladade pe lumyake miriyazha te gulayil-pe o kumuniteto la lumyako. Butivar le fanurya tolmachin le swaturya le gilenge hai thon len po Interneto. Mashkar but zhene ande lumiya, gilya thai ritmurya nakhen katar ekh koleniya zhi-ka e nevi kolaniya pa le mongi traditsiyi. Avre manush ramon e musika  ande muzikalni notatsiyi te keren heriytaki muzika ka shai halyardi thai bashadi avrensa. Wuni traditsiyi muzikalni thai formi si kerdine bi-strukturyake numa pe bi-phangle improvatsiya le muzikanturendar. Ande traditsiyi muzikalni le Rromengi but latar is bazime pe motifurya hai droma (glasonge hai instrumentalni) kai parrudyon zurales  thai avel kater o yilo. E studiya akademikoski la muzikaki, kodya si muzikologiya, kai anklisti ando Nyamptso karing o gor le desh-u-inyato kenturiyako ando veko le natsiyonalengo halyarimos, akana lel angali but fyalurya perspektivi diferentni:  e  teyoriya kulturalni, e sosiyologiya, e antropologiya, e etnologiya, e istoriya, e sikologiya, e filosofiya thai le bukya astetikni, ke-kola. Le studiyi etnomuzikologiyake den-pe yakha pe l’ strukturi kulturalni la muzikake thai le khelimaske.

E istoriya la Romanya muzikaki lel angali but thema thai traditsiyi katar e Indiya, kai Anatoliya, kai Vizantiya thai-vi kai Turkiya Otomanitsko. Sar ande avre arti Rromane hai produktsiyi kulturalni le astetiki muzikalni Rromane nai phangle ka ekh natsiyako them worka teritoriya numa wuni fyalurya muzika Rromane mai  zhanglen-pe ande wuni thema, thai si mai zhangle ande mai bari lumiya. Vash egzemplo, ande Shpaniyate, e muzika flamenko  la gitarasa, la gilyasa thai le khelimasa,  si akana dikhle sar ekh arta Rromani. Ando Ungriko them, e Orkestra Rromani (kai hamil lavuti, klarineto hai tsimbala) avili  mai zhangli ande kezdiya katar o stilo verbunkos karing o gor le dushuxtotone kenturiyako thai mai palorral, avili zhangli sar o czardas kai anel andre o prosto Ungaritsko muzika folkloriko kai thodinile ande gilimaske hai khelimaske repertoriyi. Thai-vi ande deshuxtoto kenturiya, e muzika xoralno Rrusitsko katar le xorya  anklisti hai kerdyile pe  do-linange kerimata, romantsurya thai ekh repertoriyo katar le gilya folklorichi la Rrusiyaki. Ande Bulgariya, le Rromane muzikanturya avile vestime kana bashalde ka l’ slavi, preznayimata  thai abiyava katar ekh repertoriyo kai avel kater le prostovi Bugaraki thai Xoraxne gilya. Ande Rumuniya le Rromane lavutarya bashavenas le fluyurya thai le lavuti te bashaven ande tarafi  pramatni te zabavin le Gazhen. Ando bishto kenturiya, o Django Reinhardt (ando Belzhiko hai o Franzuzo) kerdyas pesko nevo fyal bashimasko kai bushol “Gypsy Swing” worka “Jazz Manouche” hai akana si vestime ande Lumiya antrego. Agesunes, e Rromani muzika zhal katar o traditsiyalno zhi-ka muzika bazime pe kultura muzikalno le themeski sar o folklorikone-bazime savorrunge, roko, o ponko, o  hip-hop  thai rapo hai baryol ges-gesestar ando vestimos, hai but gilya si ladade po Interneto pe U-Tube (Yu-Tubo). Festivalurya Rromane thai-vi barile sar le bersha nakhen hai le mai but lender, sar o khamoro prezentin Rromani muzika thai bashayimata. Le traditsiyi musikalni shai traden-pe na ferdi pa e mediya populariyo numa pa e migratsiya. Vash egzemplo, wuni vestime Rromane muzikanturya kai avile ande Kanada thai ande Amerika, ingaren lensa bashimaske traditsiyi pe lavuta, gormoniya, guitara hai sinzizato kai si populariyo ande l' thema katar avile. Thai-vi akana ankliste filmurya  sar Latcho Drom thai When the Road Bends: Tales of a Gypsy Caravan, hai kakale filmurya dokumentin pa e muzika, le but fyalurya traditsiyi le Rromane narodoske ande lumiya antrego thai-vi le mai bare chentrya biyandimaske sar e Indiya hai e Turkiya.  

Referentsiyi:

Chinyaeva, Elena. "Hostages of their own music." The Patrin Web Journal (reprinted from Transitions, Vol. 4, No. 4 September 1997). 

Georgieva, Nadezhda. "Contestation and negotiation of Romani identity and nationalism through musical standardisation." Romani Studies (16, 1) (Liverpool: Liverpool University Press, June 2006).

Kelly, Eleanor (2012). "Roma Hip-Hop and Rap Emerges Onto World Stage." (Open Society Foundation. 13 September 2012)

Malvinni, David (2004), The Gypsy Caravan. From Real Roma to Imaginary Gypsies in Western Music and Film, New York / London: Routledge.

Randel, Don Michael (ed), The Harvard Dictionary of Music 4th edition(Cambridge: Belknap Press, 2003).

ROMBASE, "Music", University of Graz, Austria. Available online.

Williams, Patrick (1998), Django Reinhardt, Marseille: Éditions Parenthèses.


Translation Romani

Kolkorro Rromano swato Other Romani Word
komputeri (Kalderash)
kompjutero (Gurbeti)
o komjuteri (Lovari)
Komjuteri (Xoraxane)
 computer (EN)  computador (PT)  ordinateur (FR)  computadora (ES)  Computer (DE)  számítógép (HU)  computer (IT)  bilgisayar (TR)  počítač (CS)


Kames te tolmachis kakya patrin?
Kamas-manges te tolmachis kako artikulo ande kiri shib? Te plachal tut, trade tiri tolmachiya ka translation@translationromani.net. Yekh data kana parrudyilo, kam-avel ankalado po saito.