Standart dil bir dilin varyasyonlarından biri, çoğunlukla bir lehçe için özel bir statü varsayar. Eğitim ve sözlükler, gramer kitapları ve yayıncılık yayıncılık için yaygın biçimde uygun görülür ve çoğunlukla sosyal ve siyasi prestijle özdeşleştirilir. Dünyanın birçok dili için, tipik olarak ulus devletlerin kuruluşu ulusal sınırlar içerisinde bulunan bir ya da daha fazla sayıda dile resmi statü ve tanınma sağlar. Bu diller daha sonra hükümet desteği sayesinde standart hale gelir, kurumsal yaygınlaşmaya ve eğitim esaslarına uzanır. Gel gelelim Romanca konuşanlar dünyanın birçok farklı ülkesinde ve bölgesinde yaşamakta olup, dillerini ve kültürlerini finansal, hukuksal ve politik anlamda destekleyecek bir altyapı kuracak bir ulus devletten ve bağımsız toprak parçasından yoksundur. Hal böyleyken, bazıları dili “bölgesiz” bir dil olarak, örneğin Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Vakfı ve Avrupa Birliği Roman Toplulukları Temsili aracılığıyla sınıflandırmak ve desteklemek taraftarıdır. Diğerleri uluslararası ve yerel Roman dernekleri ve organizasyonları aracılığıyla bir konsensus sağlama çabası içindedir. Romancanın standartlaşması bu nedenle farklı biçimlerde ortaya çıkmakta olup, çeşitli koşullar altında gerçekleşmektedir. Kurumsal olarak sistemleştirme, normalleştirme ve standardizasyon gibi dil planlamasının bilindik eğlemleri halen sürmektedir. Bu arada pratik olarak lehçe konuşanları birbirleriyle çeşitli mütabakat yollarıyla, durumsal bağlamlara ve koşullara ayak uydurmak kaydıyla, bazen de diğer dilleri kullanarak iletişim kurmaktadır.

Romanca gramerinin, söz dağarcığının ve yazısının standardizasyonu konusunda, ki bunların tamamı stardart bir dilin ortaya çıkmasına ön ayak olacaktır, benzeri olmayan güçlükler bulunmaktadır. Bu güçlükler köklerini tarihte bulur. Aslında tarihsel dilbilim Romancanın bin yıldan eski bir dil olduğu sonucuna varmıştır. Roman halkları ortak dilsel ve kültürel mirasa sahiptir, ancak aynı zamanda, tarih içinde farklı topluluklarda etkileşim içinde olmaları nedeniyle çeşitlilik gösterirler. Neredeyse seksen lehçe 700-900 Hint ve Avrupa öncesi temel sözcüksel öğe paylaşır. Söz dağarcığında en büyük çeşitlilik Avrupa’ya göçün başlamasından sonraki (on dördüncü ve on beşinci yüzyıllar) sözcüksel öğelerde görülür. Romanca dışı dillerle ilişkinin düzeyine göre bu öğelerden bazıları karşılıklı olarak anlaşılmaz olabilir. Bazı modern teşebbüsler ata Hint dilleri temelli yeni bir terminoloji oluşturma çabası içindedir. Diğerleri yerel lehçeleri örneğin Balkanlarda kullanılmak üzere bölgesel lehçeler altında gruplama çabası göstermektedir. Bazıları ise Kalderaš gibi yaygın bir lehçeyi temel alarak, buna uluslararası, çoğunlukla İngilizce kökenli bir söz dağarcığı ekleme yolunu seçmiştir. Standart bir alfabenin kabulü de, kısmen, dünya genelindeki Roman topuluklarının doğal olarak yaşadıkları ulus devletin alfebesini ve yazısını fonetik transliterasyon yoluyla kullanmaları sebebiyle çok güçtür. Birçok eğitimli Roman halen Latin alfebesi kullanarak ve çoğunlukla küresel İngilizcenin tesiri altında iletişim kurmakta, e-posta yazmakta online forumlara katılmaktadır. Diğerleri tüm lehçe farklılıklarını “meta-fonolojik” alfabe aracılığıyla karşılamaya çalışan Courthiade Birlik Modelini takip etmektedir.

İlgili Referanslar:

Courthiade, Marcel and Alain Reyniers (eds), "Langue et culture: approche linguistique", Études tsiganes, Vol. 2, No. 22, Paris: Études tsiganes, 2005.

Hancock, Ian (1995), A Handbook of Vlax Romani, Columbus: Slavica Publishers, Inc.

Hancock, Ian, "Issues in the Standardization of the Romani Language: An overview and some recommendations", RADOC, retrieved on 4 Sept 2011 at http://www.radoc.net/radoc.php?doc=art_c_language_recommendations&lang=en&articles=true

Hancock, Ian, "Language Corpus and Language Politics: The Case of the Standardization of Romani", RADOC, retrieved on 4 Sept 2011 at http://www.radoc.net/radoc.php?doc=art_c_language_standardization&lang=en&articles=true

Karanth, Dileep (ed), Danger! Educated Gypsy. Selected Essays. Ian Hancock, Hertfordshire: University of Hertfordshire Press, 2010.

Matras, Yaron (2002), Romani. A Linguistic Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.