Rodindoi phanglimata mashkar Rromani kultura hai e niva tolmachimaski
|
E Kultura Rromani ando Tolmachimos
|
E kultura Rromani si sar zurali thai diferentno sar le but zhene kai len la and angali. E moski traditsiya nikerel ekh zhivinde paramichyangi kultura, Devleske teksturya sar e Bibliya shai remon-pe akana Rromanes. Artisturya Rromane kerdine kontributsiyi kai spektakulurya thai dikhimaske arturya thai-vi ande literatura/chitomata, ande but modurya thai shiba.
|
Paramicha si o swato kalderashitsko ka phenel “story”, “legend” worka “tale” Inglezitskones. Le paramicha si e zorali fundatsiya ande mongi traditsiyi pe soste but Rromani kultura thai vorbimos si bazime istorikalnones ande sa le diyalekturya ande lumiya antrego. Bute kakale paramichandar sas ramome hai wuni lender sas tolmachime ande Gazhikane shiba.
O tolmachimos la Bibliyako Rromanes si ekh bute-bershengi traditsiya tolmachimos la Bibliyako hai Komentariyo. But Rromane narodurya si Rrom-Katolichi thai Rrom Pentekostalni (Rrom la Bibliyacha). Avre Rroma si Pravoslavnichi worka Muslimanurya.
Istorikalnones le traditsiyi muzikalni le Rromane narodoske azbade but le muziki le Gazhenge ande l’ thema kai beshelas. Numa na ferdi azbade e muzika, numa thai-vi le kompozitoryan, le muzikanturyan thai le komedyashuryan thai-vi azbade bute fyalurya muziki la lumyake sar o “jazz manush,” o flamenco, e musika folkloriko, e muzika klasikalni, le trompeti, e abiyaveski muzika, e prostovi muzika, hai o roko.
Istorikalnones. O teyatro le papushensa/kuklensa sas e traditsiya teyatrikalno mashkar le familiyi thai komuniteturya Rromane. O teyatro moderno lyas vuna ande Rusiya (1931). Ande Makedoniya (1970) thai ande Slovakiya (1970) tha-vi avre thema ande Ivropa estikani.
Zhi akana (2011), le mai but filmurya kerdine anda o Rromano them/narodo kai sikaven o trayo hai e kultura Rromane sas kerdine le Gazhensa, O mai zhanglo produktori/redaktori filmango si o Tony Gatlif. Le dokumntariyi po kaver wast, si ekh mal kai mai baryol nayisimasa kai skolarichi, aktivisturya hai komuniteturya Rromane kai den importantni konyributsiyi.
Zhi ka o bishto kenturiya,o Rromano narodo sas bi-lilengo hai pengo glaso sikadyilo ferdi ande gilya, vorbimimata hai paramichya. Kana wuni Rroma avile lilenge, arakhle penge glasurya ande poeziya, xarne storiyi, komediyi hai wuni noveli. Chitomaske/giminaske bukya le Rromane ramitoryenge ankalade ande l’Gazhikane shiba le themenge kai beshenas thai-vi ande Rromanes hai ande tolmachiyi. Ekh Rrom kai ramosardyas le mai but Rromane noveli hai avre bukfi ando 20to Kenyuriya sas o Matép Maximoff katar o Franzuzo.
Wuni agesune Rromane dikhimaske artisturya, vash egzemplo, Katarznya Pollok (Ukrayina/Polska), Ceija Stojka (Bechi), Gaby Jimenez (Franzuzo) hai István Szentandrássy (Ungriko), keren arti kai sikaven le kolkorri halyarimata istorikalni experiyentsiyi katar o identitate Rromano sar ekh partiya katar e arta la lumiyako.
Le miriyazhake-thana kai si po interneto keren ekh than kai terne Rroma kai zhanen e teknologiya ageseski shai hulaven penge experiyentsiyi, idetiteturya thai istoriyi savorrenge Rromanes hai tolmachin katar e Rromani ship kai avre-Gazhikane shiba, butivar Inglezitskones.